Fwankomanni , mové manni
| Wolòf , kon " kréyòl " an gwadloup , sé on lang yo ka palé onlo an kama . Men sé an péyi Sénégal ki tini pli moun ki ka palé lang-la-sa . Wolòf sé on lang ki chouké an nanm a tout Sénégalè , padavwa sé lang-la-sa ki ka fè dè yo sa yo yé . Men Wolòf sé osi on lang ki onlo granjans é gwotchap Sénégalè vlé pa tann palé . É menm an tèt a gouvèlman a yo , yo paka djè palé " dialèt"-la-sa , menmsi yonn dé fwa konsa , Wade ka lagé dé ti mo , pou chawmé pèp-la . Men an menm balan-la , ou tini sé menm gwotchap é granjans Sénégalè-la-sa ki ka défann on lang ki pani ahak a vwè épi sa yo yé . An vlé palé di on lang a sé kolonialis-la , yonn adan sé lang a pèp bawbaw-la ki tchouyé , kilti , lang , rèlijyon , listwa..., a kama . Lang-la-sa sé lang fwansé . On lang ki vin sa y yé , kivlédi yonn adan sé lang-la yo ka palé plis asi tout bò asi latè , gras a pèp "Afwiken" , é pli jénéral pèp nèg kamit .
Sa ki ka fè on pèp vin on PEP rèspèkté , sé fè ki sé li ki tini kontwòl a rèlijyon-ay , kilty-ay , ékonomi-ay . Si ou pani sé 3 byten fondalnatal-la-sa , ou pépa vin on pèp vèwtikal é obijé ponmoun rispèkté-w .
Lang ofisyèl a tout pèp "Afwiken" sé anglé , fwansé , pannyòl , pòwtigè . Rèlijion-a-yo sé mizilman , jwif , krétien . Lajan-a-yo sé franc (cfa) , dollar . . . Pèp kamit pani pon ayen pou li pésa idantifié-y a li . Si sa konsa , apa pou ayen . É si jodijou tout sé zòt pèp-la ja konpwann ki pou on pep pesa évolié , y dwètèt adan on systèm ki ta-y , fè-y tini on baz , on ripèw pou-y pésa évolié adan on matris ki ta-y . é si alèkilé nou ka fè systèm a dòt moun évolié , sé padavwa nou fouté tan-nou akoté , é nou pwan ta dòt pèp pou baz a pwogrésyon an nou . Sa ki on byten dangéré pou évolisyon é èkzistans a pèp kamit .
Lè pou défann lang fwansé-la , nou ka vwè tout gwotchap fwankopal é fwankomann afwiken é antiyè ka woulé onlo pou voyé-y monté . Nou téja konnèt Léopold Sédar Senghor épi Humphouet Bouany , é alèla nou tini Abdou Diouf ki sé on ansyen pwézidan a péyi Sénégal , on koté an Afwik , la ki tini plis moun ki ka palé Walof , é abdou diouf sé li ki pwézidan a O.I.F (Organisation internationale de la Francophonie) . é kolonialis fwansé ja paré rèlèv-la épi Rama Yade . Pouky , sé moun-la-sa , yo fè onlo étid adan sé pli gwo inivèwsité éropéyen-la , yo pa jenmen réisi konpwann , ki la ou ka fè systèm a on dòt pèp vansé , ou ka an menm balan-la détwi ta-w . É on pèp san matris-ay , sé on pèp ki opiyaj , sé on pèp ki pa rèspèktab , sé on pèp zonbi . Nou pé di ki abdou diouf é tout dòt nèg ki ka défann fwankomanni ka défann an menm balan-la kolonizasyon a lèspwi a pep kamit épi on systèm ki ka dékatiyé lèspwi an nou . Pou pésa fè pep-aw vansé , fè-w ozé défann on matris ki ta-w , menmsi y an kakakòk , y pli dèyè , y mwens évolié , ki rèstan dòt systèm , davwa si ou pa fè-y , kimoun ki ké fè-y ba-w ? Pep kamit péké jenmen évolié é épanoui-y totalman san matris-ay . Sa vlé pa di ki nou pa dwèt palé fwansé ! Men konnèt ta-w avan ta lézòt . knouye.over-blog.com |
