Overblog
Suivre ce blog Administration + Créer mon blog

..

.

K Nou Yé

Kamispirit
Kamo Blòg
Bik a Foutbòl
KIVLEDI
K Nou Yé TV
K Nou Yé RADYO
Dòt Byten
Yé Krik
Liyannaj
Kimoun an Yé

 
Miss Gwadloup Entèwnasyonal Contest

Pawòl Palé

Déklarasyon a dwa a moun .
Artik 18

Toutmoun lib dè ni lidé y vlé , konsyans ay lib , é ni dwa ni rèlijyon la y vlé la sakivlédi kè y pé chanjé rèlijyon si y vlé , oben kwè adan sa y vlé , y pé fè toumoun sav an ki rèlijyon y yé oben adan kayé y ka kwè , tousèl ou évè dòt moun , douvan pèp-la oben douvan serten moun, épi lansèynman, pwatik, sèvis-la épi fè sérémoni a yo.

Artik 19
Toutmoun dwèt lib dè ni lidé la yo vlé la épi, yo dwèt lib dè di sa yo vlé , kidonk dwa pou yo pa enkiete yo a koz lide a yo épi dwa tou pou yo chèche, resevwa epi tou piblye , san konsiderasyon fwontiè, enfòmasyon ak lide pa nenpot ki mwayen ki ekziste pou yo piblye yo .


Dé Mo Kat Pawol a Willie lynch

Pa oublyé kè zòt dwèt monté sé vyé mal nèg la kont sé jenn mal nèg la , zòt dwèt sèvi épi sé èsklav pli nwè la kont sé èsklav mwen nwè la , sé èsklav mwen nwè la kont sé èsklav pli nwè la , fè zòt itilyzé sé fimèl la kont sé mal la ,et sé mal la kont sé fimèl la , zòt dwètèt fè an sòt osi ki ,sé bòn blan a zòt la épi sé kontmèt la ka méfié yo dè tout sé kalyté nèg la sa , men sa inpòtan kè èsklav a zòt ka fè zòt confiant é ka dépann dè zòt . Yo dwèt enmé zòt , rispèkté zòt , é fè yenki zòt konfians .

      Còd nwè
Awtik 3

Nou ka entèwdi tou kalyté rèlijyon dòt ki rèlijyon katolik . apòstolit é womenn . nou ka mandé kè yo fann tchou a tout mòvénèg konmsi sété on mawon oben on malmaké siwvwè yo paké rispèkté lod la sa . nou ka entèwdi tout sanblé pou sa. padavwa nou ka di kè sa mové , sa sovaj , sa ké menné nèg an mawonaj , é nou ké fann tchou a tout sé mèt-la si yo kité sa fèt é yo ké soufè pou èsklav a yo . 


 

Zòt ka vwè K nou yé toupatou asi latè




 

    K Nou Yé.over-blog.com
______________________
Alèla     moun ki ka vwè K Nou Yé
best beer

.

 

.

22 novembre 2008 6 22 /11 /novembre /2008 23:25
9- Masoto , nèg mawon é rèstan-la .(mòso 9)

Woy ! Mi bab . dèlgres ka santi-y nèg an koloni-la . Kimoun ki téké kwè sa .
On boug kon dèlgrès , ki poko jen fè ahak an vi a-y dòt ki gouvèné nèg a ti koloni-la .
On boug kon dèlgrès ki poko jen konsidéré-y kon nèg , davwa sé blan-la toujou fè-y konpwann , y adan on ras ki tini plis valè ki ras nèg .
On boug kon dèlgres ki téja on granjans , on gwotchap an koloni gwadloup . On boug kon dèlgrès ki tini bòn , boy , é onlo dòt moun pou sèvi-y mako . Richepanse ka di boug-la , pou-y pésa ay travay tè . Awa awa awa . Jamais voir ça . 

Dèpi lè Richepanse té ba pélaj fè on lis a moun pou gadé an lawmé a koloni-la , dèlgès téja sav kawòt a-y téja kwit .

dèlgrès sav ki dé mal krab paka rété an menm tou-la . É dèlgrès sé sèl moun ki téka mennasé pélaj an ti pòs a makoloko a-y-la .   An pon jan , pélaj patéké raté okazyon Richepanse téka ba-y pou té fè-y voyé dèlgrès mandé chyen pen . Kivlédi pété tchou a dèlgrès . 

Lè dèlgrès fin palé , pélaj ki té toujou gouvènè a koloni gwadloup , pa konpwann déklarasyon a Richepanse an menm jan ki dèlgrès .
É y pa pèd tan pou té fè-y konpwann-sa .
Y di :

Mwen , sa an ka di zòt , Si Napoléon voyé tousa lawmé an koloni-la , sé pou goumé kont sé nèg mawon-la ki ka fè moun chié an péyi-la . É pélaj di : An dakò épi Napoléon , an dakò épi Richepanse , davwa two lontan Masoto épi bann malmaké a-y ka pwan koloni gwadloup an otaj , é y ja lè pou baré van a sé kalité nèg mawon-la-sa . Masoto é bann malmaké a-y ka bloké ékonomi a tout koloni gwadloup . Yo vlé fè tout blan pati an péyi-la , pou fouté tout nèg an mizè .
Gèy léta a zil gwanntè . Gèy jodi an zil gwadloup pon nèg pavlé blan di yo sa pou yo fè . Pon nèg pavlé travay ba pon kalité blan . Zòt tout ki la sav ki nèg pa sav fè ahak san sé blan-la . É malgré jodi yo tout lib gras a lawmé fwansé , gadé mové konpòwtasyon yo tini évè fwansé .
pélaj téka di ankò :
 
An ka di zòt , si Masoto é bann a nèg mawon a-y kontinié fè lalwa  fwansé chié an koloni-la-sa , zòt ké vwè ! Sé blan-la ké woufou zòt chenn é fwèt an koloni-la .

Onlo nèg bitasyon a lawmé a koloni gwadloup pwan pè , é yo té dakò épi sa pélaj téka di . Kifè , onlo vin tonbé dakò épi lentasyon sipozé a Richepanse ba koloni-la .

Pannan pélaj téka chèché sové plas a-y an tèt a gouvèlman  a koloni gwadloup , dèlgrès ka chèché a sové lonè a-y . dèlgrès té sèten ki asi konpòwtasyon a Richepanse , y patéké vin épi 4000 sòlda pou té yenki baré van a "dé tètalak a nèg mawon" .

Sé rèstan métis , milat a lawmé kolonial-la  pa sav kimoun pou kwè . Yo téka pozé yo onlo kèsyon .
É si dèlgrès tini rézon ? Si Richepanse vini pou jouké nou anba lèsklavaj ? ka nou ké fè si nou pani zawm pou nou pésa défann kò an nou ?  É Si pélaj pa woupwan mwen an lawmé a koloni-la ? ka an kay fè ? Men si an pa woumèt zawm an mwen ? ka an kay divini ?

Onlo kèsyon téka chouboulé an tèt a sé métis é milat a lawmé a koloni-la .
É sé konsa , kapitèn ignas ki paté pé rété nofwap asi tousa y téka tann , é ki téka tèwbolizé lèspwi a-y, désidé-y , an lannwit-la  , ay 
vwè Richepanse pou té mandé-y èsplikasyon asi lentansyon a-y an koloni-la . Y tékay pou konnyé tototow a pòt a kaz a Richepanse , y ka  tann anbistan , Richepanse épi on ti chèf blan a-y téka palé asi an kijan yo kay fè pou , woupwan kontwòl a péyi-la , é woufouté tout kalité nèg an èsklavaj , kon Napoléon Bonaparte té mandé-yo.

ignas bigidi lè y tann sa , épi y woupwan sans-a-y  , avan y té chapé kò a-y douvan pòt-la .  é y désidé an lannwit-la menm , wouvè on dòt gran lawond an kachèt , épi sé milat , métis é nèg a blan a lawmé fwansé an koloni gwadloup-la , pou-y té palé yo asi sa y té tann an lannwit-la , douvan pòt a Richepanse . 


Rèstan-la . . .

Gégé    knouye.over-blog com

Partager cet article
Repost0
22 novembre 2008 6 22 /11 /novembre /2008 23:22

8- Masoto , nèg mawon é rèstan-la .(mòso 8)


Napoléon désidé rétabli lòd adan tout koloni a-y . É pousa , y voyé onpakèt lawmé a-y an tout koloni fwansé a réjion mériken , la ki té ni pwoblèm . Napoléyon voyé 30 000 sòlda fwansé a sendomeng anba lòd a Leclerc , é y voyé 4000 an koloni gwadloup anba lòd a Richepanse . Sé boug-la vin
rétablir l'ordre dans les colonies. Kivlédi mèt chak moun an plas yo dwèt yé é èkstèwminé tousa ki ka nòz lévé tèt a yo .

Rivé richepanse rivé , y téja tini on konpòwtasyon a èsklavajis . Y patéka pwan pélaj , ignas , dèlgrès é rèstan milat , métis é nèg bytasyon a lawmé fwansé pou ahak malgré tousa mannèv sé nonm-la-sa té pòté pou la patrie té woupwan zil gwadloup an men a lawmé èsklavajis anglé .

Richepanse téka fè onlo gòj asi sé boug-la , é tout lawmé a-y téja enstalé yo an plas a sé sòlda nèg-la , san ba yo pon èsplikasyon .

Épi lèlandèmen gran bonè , Richepanse samblé tout sé sòlda a koloni gwadloup-la , pou té palé ba yo .
Y di yo :
_ Napoléon Bonaparte , Prèmyé konsil a enpiw fwansé , voyé mwen an koloni Gwadloup pou mwen pésa  wou-òwganizé péyi-la , é " rétablir l'ordre " an koloni-la . Kon- y yé-la , tout sòlda a lawmé fwansé a koloni gwadloup ké asou otorité an mwen .
Kon zòt sav , lagè ja fin antrè lawmé kolonial anglé épi lawmé a répiblik fwansé .
Sé pouki , pwèmyé konsil , Napoléon Bonaparte ka mandé zòt tout sé solda a koloni-la , rèmèt tout  fizi , tout awm é inifòm a zòt . É pwèmyé konsil Napoléon désidé afèkté zòt adan dòt travay ki ni a fè an koloni-la . 

An désidé gadé pélaj adan pòs la y yé la , é an kay fè-y ban mwen on lis a dewotwa  sòlda adan zòt , pou nou pésa gadé  yo épi nou . Davwa zòt konnèt koloni-la é moun a koloni-la byen . Évè , nou ké woupwan tout sé "Métropolitain"-la , davwa pani ahak ki ka liyanné yo épi koloni-la . 

An ka ba Zòt 2 jou pou zòt pésa woumèt tousa nou té pwété zòt . é Siwvè adan 2 jou yonn adan zòt pa rèmèt fizi é rèstan awm yo ni  é léta fwansé té mèt a dispozisyon a yo , nou ké konsidéré yo , konsi yo sé òwlalwa . é pou sa , nou ké jijé yo é nou ké fiziyé yo .
adan 3 jou , kivlédi , lè pélaj ké ban mwen lis a toumoun nou ké gadé andidan lawmé -la , an ké sanblé zòt , é an ké bay non a yo . É rèstan , nou ké voyé yo travay adan èspwatasyon a kann , kakawo , kafé  , ki pwèmyé konsil Napoléon Bonaparte kay mèt an plas .

An pépa lésé zòt pati san di zòt . Pwèmyé konsi fwansé , Napoléon Bonaparte  ka di zòt tout ki la , mèsi pou sèwvis zòt rann drapo fwansé .
 .

delgres ki té sòti jous an kazèn bastè a zil gwadloup pou té monté lapwent kouté pou tann ki kamo richepanse té pòté an koloni-la , potoko jen sibi imiliasyon kon tala , an tout vi a metis lib a-y .
dèlgres paté sav fè dòt byten ki sèvi lawmé kolonial fwansé . é jòdi , y santi , é y konpwann on byten tékay kalbandé an péyi-la . Sa ki menné-y a wouvè on gran lawond épi pélaj , ignas , jaquet , massoteau , é restan métis , milat é nèg bytasyon a lawmé kolonial-la. sété pou yo té pésa palé asi tousa Richepanse té deklaré-la .

dèlgres di :
An paka konpwann pouki lawmé a léta fwansé ka voyé 4000 sòlda fwansé an koloni-la pou pésa di nou , tini twòp sòlda andidan lawmé kolonial gwadloup .

delgres di ankò : richepense ka mandé nou rimet awm an nou , é ay travail tè davwa lagè ja bout . Men an menm balan-la , y ka voyé 4000 sòlda an koloni la , é y ka di sé pou rétablir l'ordre . Men ki lòd ésa ?  ès nou ki fouté kolonialis anglé déwò an péyi-la , nou pa kapab rétabli lòd an koloni-la ?
mésié , fè nou chèché sav ki lentansyon a sé moun-la-sa . davwa yo pa vin an péyi la pou tousa yo ka fè nou konpwann-la .

Mwen delgres , an ka di zòt ki lentansyon a Richepanse .  Boug-la -sa sé on vèwmin . Y vin kotésit , yenky pou met nou déwò an lawmé a-y . Lè y ka di tini twòp moun an lawmé-a fwansé , y vlé palé dè nèg . Tini twop nèg an lawmé kolonial fwansé . mi sé sa y vlé di nou . davwa sa ka fè yo pè . Alòs , yo pisimyé fouté nou an tè la , pou nou travay ba yo , kon yo fè manman nou é pap'an nou . mi lentansyon a yo . yo vlé fouté nèg an lèsklavaj ankò .

Dèmen an ka wouviré an kazèn bastè asi zil gwadloup , pou men pésa ba sòlda an mwen dékatman a sa mwen tann jodi . é an ka mandé zòt rété véyatif asi konpòwtasyon a richepense é bann rasis a-y la-sa .


Rèstan-la . . .

Gégé    knouye.over-blog com

Partager cet article
Repost0
22 novembre 2008 6 22 /11 /novembre /2008 23:20
7- Masoto , nèg mawon é rèstan-la .( mòso 7)

Déwotwa mwa apwé y vin konsil , Napoléon mété-y dakò épi kolonialis anglé pou anglé paté goumé ankò épi fwansé pou sé koloni-la . É adan akòw yo sinyé , yo désidé bokanté yonn dé koloni . Mi sé konsa koloni matnik ki té anba jouk a kolonialis anglé wouvin tonbé anba zongonn a Napoléon . É an menm balan la , anglé désidé arété goumé pou koloni gwadloup , é kité koloni-la-sa anba jouk a fwansé ki téja ka kolonizé-y .



Gras a Napoléon , tout lagè fini , tout lawmé ka rantré an kazèn a yo . Milat , Métis é nèg a blan kontan . Gras a yo , anglé pa réisi fouté lapat asi koloni gwadloup .
Men sé chèf blan fwansé-la ki té tètkolé an lagè la-sa épi sé nèg milat é métis asimilé-la-sa , vwè ankijan pélaj é banélo-a-y téka goumé . é yo pa pèd tan pou té voyé nouvèl ba Napoléon .

Yo fè di Napoléon :
Pwoumyé konsil :
_Pou zòt té goumé kont sé anglé-la  , pou yo paté chapé épi koloni gwadloup an men a anpiw fwansé an nou , zòt awmé sé nèg a koloni gwadloup-la , zòt ba yo inifòm é fizi , zòt apwann yo sèvi épi kanon é poud , zòt fòwmé yo asi jan moun ka goumé .  An pé di zòt , mwen ki goumé ansanm-ansanm épi sé nèg-la-sa , an vwè ankijan yo fouté anglé onlo kapikèt , an vwè ankijan yo mèt tousèl a yo onlo taktik ki fè yo fouté anglé ogalo .
Konsil Napoléon . an ka rispèkté-w onlo , é sé pouki an ka di-w , siwvwè ou pa sòti sé fizi-la é sé zawm-la an men a sé nèg a koloni gwadloup-la , asiré pa pétèt , yo ké sèvi épi tout sé byten-la an di-w an vwè-la , pou yo pé fouté nou déwò an koloni gwadloup kon yo fouté anglé déwò .
Pwoumyé konsil Napoléon , an ka mandé-w fè mannèv pou nou pé fè sé nèg-la-sa konpwann ki plas a yo adan koloni-la-sa apa adan lawmé an nou y yé , men sé pito an piès kann , an kafé oben kakawo .

Apwé ki péyi fwansé an nou rété on pakèt tan an lagè , pèp fwansé pwan bon gaz pannan tout sé lanné-la-sa , alèla , lè la rivé pou nou pésa nouwi pèp an nou . Pou nou pé fè pèp fwansé an nou kontan nou , é pou nou pé fè richès wourantré an péyi-la . Men pousa , fè nou woumèt sé nèg-la o-travay . zòt ba sé nèg-la gouté sa ki libèté , an ka di-w , sa ké rèd pou woumèt sé nèg-la travail . Dèpi nou té ba yo libèté a yo , sé fennyan-la paka fouté onmèd an koloni-la , é yo ka volé tousa nou ka pwodwi .
Konsil Napoléon , an ka mandé-w pòté mannèv pou voyé sòlda pou "
rétablir l'orde en Guadeloupe."


Apaté pwèmyé fwa Napoléon téka tann palé di tout sé kalité pwoblèm-la-sa adidan koloni a anpiw-ay . Téja ni déwotwa béké matnik ki téja monté vwè-y pou té pésa mandé-y ki lintansyon a-y asi koloni matnik . Padavwa lè koloni matnik té anba men a anglé , béké téka bonbansé , tout komès téka maché é zafè a abolisyon a èsklavaj pa jen pasé an lidé a anglé . Savlédi toupannan lèsklavaj téja aboli an koloni gwadloup , an koloni matnik a anglé , nèg téka kontinyé pwan bon fwèt anba men a béké . é lè yo tann koloni matnik pasé anba men a fwansé , on gou a libèté pasé an lèspwi a sé kalité nè la-sa , é yo téja koumansé mandé libéré-yo anba jouk a béké rasis .

Napoléon té ni bon rapò épi béké a koloni matnik , davwa y té lyanné-y épi on fanm a koloni-la-sa. Napoléon té rivé o-pouvwa a péyi fwansé épi osi on koutmen a madanm-ay ki yo téka kriyé Joséphine . Joséphine sété on fanm blan kréyol davwa manman-y é papa-y sété dé béké matnik . Yo té chyé-y adan koloni
matnik . Joséphine té konnèt onlo gwotchap a péyi fwansé , davwa fanm-la-sa sété on vyé bòbò tout sé gwotchap é granjas a ansyen wayòm fwansé-la téja koké-y avan-y té pasé anba zongonn a Napoléon . É sé konsa , gras osi a lyannaj a joséphine épi tout sé gwotchap-la-sa ki fè si Napoléyon vin touvé-y pwoumyé konsil a péyi fwansé .

Napoléon té ni on dòt gwo bab ki té pété andidan yonn adan sé koloni ay-la . Nèg épi milat a koloni sendomeng (Ayiti) té lévé gawoulé kont lawmé kolonialis fwansé , béké é dé tètalak a métis .
Sé nèg sendomeng-la tchouyé on pakèt moun a lawmé kolonialis é béké é yo té paré pou goumé ba libèté a yo é ta péyi a yo .

Napoléon sété on kolonialis agoulou gran fal . Y té enmé fouwé
pat a-y adan sa ki pa ta-y men patéka pwan moun fouwé pat o yo adan sa ki ta-y . É moun sendomeng (Ayisyen) fouwé pat a yo adan byten a Napoleon . Zil sendomeng sété yonn adan koloni fwansé ki téka pòté plis richès ba péyi fwansé . É Napoléon "
Le Grand " paté paré lésé koloni a-y tonbé anba men a ti-nèg .


Rèstan-la . . . 


Gégé   Knouyé.over-blog com

Partager cet article
Repost0
22 novembre 2008 6 22 /11 /novembre /2008 23:16
6- Masoto , nèg-mawon é restant-la . (mòso 6)


É sé Éliz ki èspliké ki sé sòsyé sé blan-la fè tout sé nèg-la-sa . Éliz téka èspliké Masoto é rèstan nèg mawon-la : An kijan Sé blan-la ka fè sé nèg la rantré adan on gran kaz blan , ki ni onlo gran istati a moun blan , sé blan la ka palé an kaz-la-sa on lang ponmoun paka konpwann , yo ka voyé dlo asi-w , yo ka ba-w bwè san a yo , yo ka ba-w manjé on byten ki ka sanm pen , é lè-w sòti an gran kaz blan-la-sa , ou ka santi-w on dòt jan . Ou ka santi kò a-w chanjé . Konsi yo té ba-w lèspwi a on dòt moun . Mannyòk ki téka pasé pwès tout tan-ay ka étidié tout alé é vini é  tout konpòwtasyon a kalité  sosyété a nèg bitasyon-la-sa , hélé : Sé vwé a Man Éliz . non a gran kaz-la-sa sé on légliz . É sé adan gran kaz blan-la-sa onlo nèg adan nou pèd non-la manman-yo té chwazi ba yo-la . É sé osi akòz a légliz kifè si jodi onlo nèg pa konnèt ola yo sòti ,ka yo yé , ka ki papa-yo ,  é yo ka jous kriyé blan-la papa . Sé nèg bitasyon-la sé Zonbi !   sé gran kaz blan a istati blan-la ka tchouyé nanm a fwé é sè an nou . sé pouki sé nèg bytasyon-la tini ondòt konpòwtasyon ki nou . É Bouwo-la ki té sizé pli lwen asi on rasin a bwa pou filé on sab a-y , doubout-pikan onsèl kou , é y hélé . Mi sé sa ki Zatrap a yo ! fò nou fouté difé adan tousa ! Tout nèg mawon ka hélé , toumoun ka babyé , é sé konsa yo désidé fouté difé adan tout légliz yo té kontré . sété pou pwotéjé sé nèg bytasyon-la , kont sòsyé a blan ki téka kolonizé lèspwi a yo .


Toupannan lavi téka kontinié woulé an péyi-la , Masoto é bannélo a-y téka fè moun palè di yo dè plisa plis .davwa pitiapiti sé nèg mawon-la téka éliminé onlo nèg a blan ki téka fè yo chyé , yo téka krazé tout byten ki té an lyannaj épi kolonialis é nèg ki téka pòté inifòm a lawmé èsklavajis-la . Yo téka bwilé onlo légliz , yo téka baré tout chimen pou té anpéché komès fèt asi do a pèp-la , yo téka krazé é bwilé tout plantasyon . Yo téka di , si kolonialis-la paté pé fè komès an péyi-la , y ké chapé kò a-y . Métòd a Masoto , Tèwtilien , bouwo-la , Irèn é bannélo a yo paté popilè obò sé nèg bytasyon-la , davwa gouvèlman néokolonial-la patéka péyé-sé nèg bitasyon-la siwvwè sé plantasyon-la té bwilé. é sa , menmsi yo té travay kon bèt . Masoto ,Irèn ,Tètilien é sé nèg mawon-la téka pwan sé nèg bytasyon-la é ékonomi a mòso koloni-la an otaj . ignas , dèlgrès ,massoteau , pélaj pépa fè ahak davwa lagè pété ankò an zil gwadloup . métis , milat é nèg bytasyon a lawmé fwansé an lagè ansanm ansanm épi kolonialis fwansé kont kolonialis anglé . kifè , Péyi-la opiyaj tout nèg bytasyon é métis ka lévé gawoulé kont Irèn , Masoto , Mannyòk é konbatan ba diniyté a nèg . Mi sé konsa gouvèlman a koloni gwadloup a fwansé asou lòd a pélaj mandé pèp-la lévé goumé kont sé nèg mawon-la . Gouvèlman bwabwa gwadloup évè an tèt a-y pélaj , di : Pour rétablir l 'ordre en Guadeloupe .

Toumoun an péyi-la té konnèt Masoto . Yo tout téka palé yenki dè Masoto épi bannélo a-y . Tout kolonialis yo té touvé mò , yo téka di sé Masoto ki tchouyé-y . Tout piès-kann ki té bwilé , yo téka di sété Masoto . Tout boukèt oben chouval yo té touvé mò , Masoto . Tousa ki té fèt an lanmè sété réken . Masoto é sé nèg mawon-la sété malmaké , kangarè an zyé a pèp nèg krétien-la. Gouvèlman fwansé a pélaj é dèlgrès téjaka fè sikilè pasé pou té mandé moun goumé kont sé mové sijé-la-sa . Tout labé an tout légliz téka fèt Masoto é bannélo a-y pasé pou pitit a Satan .



Men pannasitan ,
Konba ka fè raj antrè lawmé kolonial anglé ki ka goumé kont lawmé kolonial fwansé ki tini an tèt a-y onlo métis . Lawmé kolonial anglé ki téja réisi enstalé-y asi zil gwadloup , ka pèd téren pitiapiti gras a stratéji pélaj , ignas épi dèlgrès té mèt an plas , yo fè anglé tchoulé , tchoulé , tchoulé dèyè joustan yo té oblijé woupwan lanmè ba yo . é an menm bala-la , chayé tout béké épi yo , pou té ay chwé an koloni matnik a anglé .
Stratéji dèlgres ignas é pélaj téka mèt an plas pou té goumé kont sé kolonialis anglé-la , enpwésyoné sé lawmé blan fwansé-la ki téka goumé tètkolé évè sé kalité nèg-la-sa . Ki fè , yo téka jous vin mandé konsèy koté dèlgrès , ignace , pélage pou té konnèt tèknik a yo .
Tout goumé anglé goumé kont lawmé fwansé a koloni gwadloup , yo pa jen réyisi woupwan koloni-la é gannyé lagè-la-sa . É sé konsa bann-zil gwadloup wou-vin asi kontwòl a lawmé kolonial fwansé .

Men a 8000km a koloni gwadloup , an péyi fwansé, kalbandaj a pouvwa patoko bout . É sé konsa nou vwè , yonn dé lanné apwé revolisyon fwansé téja bout , idòl a dèlgrès ,yo ka kriyé général NAPOLEON , vin ranté o pouvwa an kokann .

Mòsofè-la épi zanmi a-y té fou pèp fwansé on koutchanm asi pouvwa-la . É zanmi vòlè ay mété Napoléon pwoumié konsil a péyi fwansé .

Rèstan-la . . .

Gégé
    knouye.over-blog com

Partager cet article
Repost0
22 novembre 2008 6 22 /11 /novembre /2008 23:15
5- Masoto , nèg mawon é rèstan-la .(mòso 5)


 Avan menm Victor Hugues té vin anonsé obolisyon a èsklavaj épi komès a nèg an koloni gwadloup , onlo nèg téja pwan libèté a yo , é té tini onpakèt ki téka goumé pou té libéré péyi gwadloup anba jouk a léta kolonial fwansé , léta kolonial anglé , é béké .

Masoto téja tann palé di pélaj , ignas , massoteau , jacquet , palerme , dèlgrès é tout rèstan milat é métis asimilé a lawmé kolonial fwansé. Y téka tann onlo nèg bytasyon téka lévé sé boug-la-sa di-grad .
men Masoto toujou gadé on ti pawòl a papa-y an lèspwi-ay
( Chyen paka fè chat ) é y pa jen obliyé tout penn é péripési manman-y , papa-y , Irèn madanm-ay ,manman Irèn , man Éliz , Tètilien , Mannyòk , bouwo-la é tout Nèg Mawon é nèg bytasyon vwè anba men a béké é kolonialis fwansé . Y téka kriyé yo : Sé diab-la-sa .
Masoto téka konsidéré tout nèg ki téka pòté on linifòm a kolonialis fwansé konsi yo té blan . Kivlédi lènmi-ay . Masoto té toujou ka di sé nèg bitasyon-la : _ Pa fè sé kalité métis é nèg a blan-la-sa konfians davwa yo sé bwabwa a kolonialis fwansé . Y téka èspliké sé nèg bytasyon-la , ankijan sé kolonialis-la téka sèvi épi sé bwabwa-la-sa , pou té fè nèg konpwann yo pa bizen goumé ankò kont sé kolonialis-fwansé-la pou libèté a yo . Davwa fwansé ja libéré nèg , é sé nèg ki ka gouvèné gwadloup . La gwadloup pa ta yo , la gwadloup sé ta nèg .
 


Masoto té sav ki sé pawòl a manti mantè . é y téja sav ki fwansé téja konpwann ki systèm èsklavajis-la téja rivé an bout-a-y . davwa té tini plis a plis nèg ki téka lévé gawoulé , yo té mèt yo ansanm-ansanm épi bann a masoto ki téja fou lawmé a sé blan fwansé-la onlo kapikèt , é sé nèg mawon-la téja bwilé pwès tout bytasyon , é téja tchouyé pwès tout béké é onlo sòlda fwansé an granntè . É rèstan béké ki chapé kon rat an lanmè , ay chwé asi dòt zilèt , la ki té tini rasis ki ka sanm yo , é koté komès a nèg téka kontinié .
Lawmé blan fwansé patéka goumé ankò kont sé nèg-la , é sé pouki Masoto téja sipozé , ki kolonialis-la téja ka tann on dòt zatrap pou té jouké nèg a bannzil gwadloup pli solidman , é pannan lontan ankò , anba pwofitasyon a yo .


Masoto téka di sé nèg bitasyon-la : _ Tousa zòt ka vwè é ka tann kolonialis é bwabwa a yo ka fè-la , sé on kabouya ! Blan pa enmé zòt . Yo ja pwèskè pèd lagè kon nèg mawon ki libéré zòt . men yo pa kouyon ! Alèkilé , yo ka chèché on dòt mannyè pou dousiné zòt . Sé pou fè zòt rantré an lawmé a yo , pou zòt pésa ay goumé kont fwè nèg a zòt é dòt lènmi a yo . É si zòt pa rété véyatif , sé blan-la ké kouyonné zòt é yo ké woufouté zòt anba lèsklavaj .

Onlo nèg bitasyon téka jiré manman Masoto , yo téka malpalé-y , yo kriyé-y vyé nèg , nèg mawon , nèg a mové mantalité , sovaj  , yo menm fè-y konpwann y té "rasis" . É onlo nèg téja ka dénonsé-y ba lawmé a pélaj . é yo fè di pélaj , ignas , dèlgrès é tout gouvèlman gwaloup a fwansé ankijan Masoto téka chèché fann tchou a yo . É sé konsa lawmé nèg bwabwa a kolonialis fwansé , anba lòd a yonn-dé métis milat é nèg a blan kon pélage , ignace , dèlgres , palerme , massoteau , jacquet é on pakèt dòt paté vlé tann palé di pon kalité nèg mawon , davvwa sé nèg mawon-la-sa téka mennasé pwivilèj a yo .

Masoto té hayi toubòlman ignas , dèlgrès , massoteau , pélaj , palerme é bannélot métis , milat , é nèg a blan a yo . 

 Y téja vwè an sé boug-la-sa , makak a kolonialis fwansé . ignas , dèlgrès , massoteau , pélaj , téka sèvi é pèp-la pou té fè zafè a yo davwa plis té ni nèg an lawmé kolonial fwansé , plis sé bwabwa-la-sa téka monté an grad .
Fwansé téka sèvi épi sé boloko-la-sa , davwa y té vlé atiré mouch a kaka (nèg) an lawmé-ay. É sa maché ! davwa onlo nèg té vlé ni bèl inifòm , bèl bòt , bèl vès , bèl gan blan , fisi , bèl chapo , pou yo té risanm mèt a yo , é pou yo té santi yo ni valè .
Mi sé konsa kolonialis fwansé réisi fouwé sé nèg bitasyon-la an lawmé-a-y pou té ay goumé pou fwansé té rékipéré mòso koloni a fwansé an men a kolonialis anglé .  Masoto téja
konpwann plan a lawmé kolonial fwansé , men patéka konpwann ankijan apwé tousa byten èsklavajis fwansé fè nèg , pouki sé nèg-la téka kontinié fè sé diab-la-sa konfians . Masoto téka pozé-y onlo kèsyon .
Ka sé blan-la té fè sé nèg bytasyon-la pou té rantré an lawmé kolonial fwansé ? ka fwansé té ba fwè nèg a-y bwè ?

Rèstan-la . . .

Gégé    knouye.over-blog com
Partager cet article
Repost0
22 novembre 2008 6 22 /11 /novembre /2008 23:07
4- Masoto , nèg mawon , é rèstan-la . (Mòso 4)

Lè victor Hugues rivé an koloni-la , téja tini asi laplas on gran sanblé a nèg bytasyon ki yo té fè vin pou té wousouvwè-y , é Hugues déklaré douvan pèp-la : Léta fwansé aboli lèsklavaj a nèg an tout koloni a-y . Kon-y-yé-la , tout nèg lib .  é alèla , yo ni menm dwa ki on fwansé  kivlédi on blan . I di sé nèg-la : Alèkilé Zot lib fè sa zòt vlé .

Si zòt vlé travay ba léta fwansé , yo ké péyé zòt pou travay a zòt . Tout nèg bytasyon té kontan . Yo tout téka hélé woulo ba Victor Hugues . Victor Hugues di sé nèg bytasyon-la : _Péyi fwansé , ki sé péyi a zòt alèkilé , an lagè kont kolonialis anglé ki vlé wou-fou zòt an lèsklavaj . é mwen , an vin an koloni gwadloup , sé pou mwen pé défann dwa a zòt . men pwoblèm-la , an pani asé moun an lawmé fwansé pou goumé kont sé èsklavajis anglé-la é zanmi béké a yo . sé pouki pélaj , delgres , ignas pwopozé mwen fè zòt rantré an lawmé fwansé pou zòt pésa goumé pou libèté a zòt kont lènmi anglé a zòt . si zòt vlé rantré an lawmé fwansé , fè zòt ay vwè ignace , dèlgrès , oben pélaj , davwa sé yo ki ké chèf a zòt .

É apwé ki Victor Hugues té lagé on pakèt méday anlè fal a pélaj , dèlgrès é ignace , an mitan a onlo moso mizik fwansé , Victor Hugues di sé nèg bytasyon-la . _Léta fwansé ka rèspèkté kouwaj a dèlgrès , ignace é pélaj . lè yo ka goumé kont lawmé èsklavajis anglé , nou ka vwè ankijan yo paré sakrifié vi a yo pou léta fwansé .  é moun kon sé mésié , léta fwansé ké toujou ni yo an bon-tchè a-y . pélaj , ignace , dèlgres , léta  fwansé ka di zòt mèsi pou tousa zòt ka fè ba-y.  Léta fwansé ka pòté lonè é rispè ba zòt . Tout nèg bytasyon mété yo ka watché lanmen . Yo tout té kontan . Menm sa ki pa konpwan té kontan .


dèlgrès sété on milat matnik . Kivlédi sé on blan é on nèg matnik ki chié-y . Misié fèt lib davwa sé moun la ki fè-y la té lib . Y vwè nèg an èsklavaj , men limenm pa jenmen sibi sé kalité trètman-la-sa . Dayè pou yonn , y téka rété lwen a sé moun-la-sa , pou ponmoun paté pwan-y pou on èsklav.
Toupannan lèsklavaj téka woulé an sé koloni fwansé-la , dèlgrès té rantré an lawmé fwansé pou-y té défann "Les valeurs de la France." dèlgrès té ni on idòl . non ay sété Napoléon . An tan la-sa , Napoléon té on mòsofè é dèlgrès téka tann tout sé gwotchp a lawmé kolonial fwansé-la téka palé yenki dè misié é goumé Napoléon téja gannié ba anpiw fwansé-la . dèlgrès téka pwan Napoléon pou on èkzanp a swiv . É pani ayen y pa fè , pou té montré kolonialis fwansé ankijan y té paré pou mò pou sé "Valeurs"-la-sa. Sé pouki chèf a lawmé fwansé désidé mété-y Kolonèl an lawmé-la . É yo voyé-y an koloni gwadloup pou goumé kont nèg mawon ki léta fwansé téka kriyé movélawon . Men osi pou dèlgrès té goumé kont lawmé anglé .

ignace sété on boug a bannzil gwadloup . Manman-y sété on négrès é papa-y sété on métis . Avan ignace té rantré an lawmé kolonial fwansé , y téka fè kaz ba moun . Sé sa ki té travay a-y . Y rantré an lawmé
fwansé pou té goumé kont lawmé kolonial anglé . Aprédavwa y té vwè béké téka soutienn lawmé-la-sa , é an tèt a-y , béké sa té vlé di lèsklavajis . Alòs si béké téka soutienn lawmé anglé , sété davwa anglé sété mové moun . É sa paté on bon byten pou libèté a-y .

magloire pélaj sété on sòt milat ki té fèt matnik .Misié fèt èsklav . É pélage sété on "
BOY " a on fanm blan ki paté bèl a vwè . É fanm blan-la-sa téni on bytasyon fanmi a-y té lésé ba-y pa asi lamanten an koloni matnik . Métrès a magloire sété on vyé fanm , é y té mèt magloire andidan kaz-ay pou magloire té okipé di kò-a-y . É san manti , magloire téka okipé-y toubòlman di kò a vyé fanm béké-la-sa . pélaj sété on aliéné on nèg asimilé blan on nèg a blan on boug ki patéka vwè-y nwè . É dèpi toupiti , tout blan ki té konnèt-li , yo téka di : magloire c'est un blan àvec la peau noire . magloire téka kontan tann sa . Chak fwa sé blan-la téka di-y sa , y téka santi-y ni valè . É magloire téka fè tousa y té pé é tousa sé blan-la téka mandé-y fè sé pou yo té toujou konsédéré-y konsa . É y téka menm dénonsé ba sé blan-la tousa y té vwè oben y té tann sé nèg èsklav matnik-la téka fè oben di kont sé blan-la. Davwa y té vlé yo té toujou konsidéré-y kon on blan a po nwè . Sé pouki pon nèg paté vlé vwè  magloire pélaj an koloni matnik . Lè métès a-y mò , magloire pélaj touvé-y lib . Sé sa métrès a-y té vlé ba-y . Alòs , magloire rantré an lawmé fwansé pou-y té sèvi blan é gouvèné nèg . Y té enmé sa . Men lawmé kolonial fwansé té voyé-y goumé an tout kalité péyi avan y té vin chwé an koloni gwadloup. É yo mété-y gouvènè a koloni-la davwa pélaj sété méyè makoloko ki té tini an lawmé kolonial fwansé . Y té fèt pou sa é téja fè sa pannan tout vi a-y.
Té tini osi , jacquet , massoteau , palerme , é onlo dòt ankò ki téka sèvi lawmé kolonial fwansé an koloni gwadloup .   


Rèstan-la . . .


Gégé    knouye.over-blog com

Partager cet article
Repost0
22 novembre 2008 6 22 /11 /novembre /2008 23:06
3- Masoto , nèg mawon , é rèstan-la .(mòso 3)

Mannyòk : sété on mèt blagè . ponmoun paté konnèt non a batèm krétien a nèg mawon la-sa é pamenm li . dayèpouyonn , y paté menm sav si-y té batizé .yo téka kriyé-y mannyòk davwa travay a-y adan on bitasyon gozié , sété planté mannyòk é rékòlté mannyòk . mannyòk té sav tchwit mannyòk an tout sòs . y téka santi yenki mannyòk , papa-y , manman-y , gran papa-y , sété èsklav ki téka planté mannyòk . mannyòk té enmé chanté , é y té toujou ka ri . menm la y kòlè y ka ri . é sé sèl boug asi latè an ka kwè ki té toujou sav tout byten .

 


Té tini On chaben , on kalazaza , ki toujou téka filé sab a-y . Misié li kanta-y , y paté ka ri , y paté ka rantré an maji , misié sété on kòlòs ki téka mèziré omwens 2 mèt .lè misié téka palé , ou téké pèdlakat si-w paté konnèt-kimoun sa-yé . Ou téké di sé babyé y téka babyé . É figi plisé a boug-la téka montré tout détèwminasyon a nonm-la an lit-la-sa . Yo téka kriyé-y bouwo-la . Ay chèché sav pouki ! Men non a batèm krétien a bouwo-la sété George . Men pa jen fè sa kriyé Nonm-la George davwa ou téké fou-w adan on gwo bab .

Évè té tini onlo dòt nèg mawon anba bwa-la , ki téka menné lalit pou libèté é dinyité a nèg .
Tout sé gran non-la-sa , sété dé-twa potomitan a la rézistans antièsklavajis pa asi granntè . Nèg mawon té vin téroris an zyé a lawmé kolonial fwansé , men osi béké .


Béké té kontan jou-la lawmé kolonial anglé té anvayi zil gwadloup . kolonialis anglé té réisi fouté lawmé kolonial fwansé déwò , é woumèt lòd a yo an zil-la-sa. . Masoto é nèg mawon té pwofité dè bab ki té pété antrè sé chyen enragé-la-sa , pou té déchouké tout rasis èsklavajis an zil granntè . É masoto é dòt nèg mawon téja réisi nétwayé tout tèt a zil granntè ki té poliyé épi béké . «
 Bien propre »


Lawmé kolonial fwansé katan-yo , épi an tèt a-y kapitèn jénéral Lacosse té ozabwa . Yo pèd onlo sòlda a lawmé a yo adan goumé-la-sa . Yo té ay séré kò a yo asi zil gwanntè , é yo patéka réisi woupwan zil gwadloup anba men a anglé .

An goumé-la-sa , béké té mèt yo tètkolé épi lawmé anglé , davwa nèg mawon téka tchouyé yo kon tilili , é lawmé kolonial fwansé patéka fè ahak pou té aréte sa , davwa lawmé fwansé osi téka chèché fouté lapat asi béké pou té fou-yo atè davwa sé béké-la té soutienn sé royalis-bawbaw-fwansé-la , kont pèp fwansé , lès pèp-la téka fè révolisyon a-y .

Kifè , an 1792 , koloni gwadloup an chengteng . Ou tini on koté , lawmé kolonial anglé ki asi zil gwadloup , ansanm ansanm évè béké ki kouwi asi zil gwadloup kon rat pou anglé pwotéjé kò a yo kont fwansé é nèg mawon , é nou tini asi zil granntè , on kòté, nèg mawon ki vlé pa vwè pon kalité blan an péyi-la , é nou tini lawmé kolonial fwansé ki vlé rékipéré mòso koloni-a-y an men a anglé , é woumèt lòd a fwansé an tout koloni-la . é nou tini asi sé 2 bann zil-la-sa , nèg bytasyon ki ka kontinié sibi imiliasyon é pwofitasyon anba zongonn a blan rasis ,


An lawmé kolonial fwansé , té tini onlo métis é milat asimilé fwansé . Kolonialis fwansé té drésé lèspwi a sé moun-la-sa pou té sèvi léta fwansé . sé métis é milat-la-sa , sété asimilasyonis . sé moun-la-sa téka pwan an èkzanp pèp fwansé é tout mès é labitid a-y . milat é métis asimilé fwansé té enmé kilty fwansé , yo té enmé mizik fwansé , yo té enmé manjé fwansé , é yo té malad a fanm fwansé é blan an jénéral . Métis é milat asimilé fwansé téka konsidéré yo "
Des Français à part entière." é téja menm obliyé ki téni on tigout san a nèg ki téka koulé an kò a yo . sa ki vlé di pou yo , péyi a yo " la France " téka pasé avan tout kalité ras .
Fwansé té pwogramé sé moun-la-sa , pou té pété ren a nèg mawon . é kontwolé popilasyon nèg-la ki téja a 75% a moun ki té asi bann zil gwadloup/granntè .
sé kolonialis fwansé-la téka fè ansòt pou nèg bytasyon té pwan an èkzanp sé milat é métis asimilé-la . sé blan-la téka kontwolé sé métis é milat asimilé-la , é sé milat é asimilé-la téka kontwolé sé nèg bitasyon-la .


Nou ja an 1794 , é Lacosse poko jen réisi woupwan mòso koloni a léta fwansé an men a kolonialis anglé , ki fè léta fwansé té oblijé voyé Lacosse alé , é yo fouwé an plas-a-y Victor Hugues pou té woupwan koloni a fwansé an men a anglé , é woumèt lòd a fwansé . kivlédi éliminé an koloni-la , tout nèg mawon , tout béké , é lawmé kolonial anglé .
Victor Hugues sété on èsklavajis fwansé ki té ay chwé an koloni sendomeng pou-y té vwè si-y téka fè lavi a-y sanm on byten. Men , apwé déwotwa lanné an koloni sendomeng , y chapé lè y vwè byten cho , é ay séré kò a-y an péyi fwansé . Zanmi a-y ki té o pouvwa an fwans , té wou-kriyé-y pou té voyé-y mèt lòd an koloni gwadloup . é yo paté voyé-y san ahak an men-a-y . Y té tini on métòd WW pou té fou anglé on koutchanm alé koloni Gwadloup .

Rèstan-la . . .

Gégé     knouye.over-blog com

Partager cet article
Repost0
22 novembre 2008 6 22 /11 /novembre /2008 23:04

2- Masoto , nèg mawon é rèstan-la ( mòso 2)

 Masoto paté ka sipoté vwè fwè nèg "afwiken-ay" fè "zanmi" épi sé béké é kolonialis-la . É lè y téka vwè oben tann on fwè-a-y téka fè kon sé blan-la , sa téka fè-y lévé gawoulé é dlo téka menm sòti an zyé-ay , tèlman sé makak-la-sa téka fou-y anrajé .

Masoto té lyanné épi on fanm milatrès yo téka kriyé Irèn . Irèn sété on fanm a mantalité a Masoto é sé pousa li é Masoto , yo téka tonbé dakò . Si ba détwa moun , Irèn sété on pitit a on nonm blan , é yo té toujou ka voyé ti pawòl-la-sa ba-y , masoto patéka vwè sa konsa .

Pou Masoto koulè blan-la ki téka kouvè tibwen koulè nwè a irèn , sété on sikatrys ki téka devwalé tout listwa , pwofitsyon , imiliasyon é soufwans Irèn é manman-y té sibi . Irèn sété fi a on fanm nègrès èsklav béké té violé . Irèn paté byen konnèt manman-y , davwa manman-y mò a 17 lanné anba viòl pawtouz é maltrétans a béké é kolonialis .

sé on zanmi-a-soufwans a manman Irèn ki lévé-y adan on bytasyon zabym joustan Irèn té chapé kò-ay gras a Masoto . Men sété  apwé déwotwa viòl é fòskouch ki té rivé-y an bitasyon-la-sa .

Irèn té kontré Masoto on jou avan lannwit té tonbé . Irèn té ay chèché dlo ba "métrès-a-y" adan on ma , twota té baré-y , é Irèn té jwenn épi on vyé béké asi on kabwèt ki Masoto téka véyé anba bwa-la pou té woté-sa asi latè .
Vyé béké-la té rété pou té pwan Irèn an istop , men jennfi-la patoko menm fin monté an kabwèt-la , on anvi a koké vin an lèspwi a vyé béké-la , é y téja soté asi jenfi-la pou té violé-y dèyè kabwèt-la . Men Masoto ki té la . . . . .  .   . É tout pwoblèm réglé . É sé konsa Irèn chapé kò-ay épi Masoto , pou té ay jwenn anba bwa-la , tout rèstan nèg mawon kon Tèwtilien , yo téka kriyé-y kapitèn . Sété on boug ki té chapé kò-ay adan on bitasyon pa koté lamanten  oben  sentwòz .  Misié té réisi sanblé on dizèn nèg ki té mawon

bitasyon a yo sé koté-la-sa . Yo té volé on kanno pou té chapé kò a yo pou KAMA . Davwa yo té konpwann KAMA sété atèlala . Yo ponyonn potoko pwan lanmè  . É sé gras a kapitèn ki fè yo ay chwé pòwlwi , é anba bwa-la , yo vin tandé son a KA-la ki chayé yo koté Masoto épi bannélo a-y . Lè kapitèn é bann a-y

jwenn épi Masoto é bannélo nèg mawon a-y , yo konpwann yo té rivé KAMA é yo koumansé palé onlo wanniwannan ponmoun paka konpwann . Ki fè , lè sé nèg mawon-la konpwann sa ki té rivé , yo mété yo ka fouté jé an tchou a sé boug-la .


Té tini Éliz : Haaa man Éliz ! Eliz sété on fanm ki té vwè jou pa asi koté marigalant . Fanm-la-sa pasé pwès tout bitasyon marigalant gwadloup é granntè . Sé Éliz ki té pli vyé adan tout sé nèg mawon-la .é pousa toumoun téka rèspèkté man Éliz é pawòl-ay . Davwa y téja vwè onlo onlo byten an gran vi-ay .
Man Éliz sété on bèl gwo madanm . Lè-w téka gadé-y , ou téké di mizè potoko jen vwè jou anlè-y . Men pakonnèt mové . Gran madanm-la sété on fanm a ras . On fanm ki téja pasé onpakèt penn . Man Éliz téka rakonté chak lè moun téka kouté-y , mizè y vwè anba jouk a béké ki-y téka sèvi . Y patéka las palé dè 12 timoun ki-y té fè é ki y pa jen vwè yo pon-yonn grandi . Béké téka foukan épi yo tout dèpi yo té ni apenn 2 lanné . É y pa jenmen konnèt sa yo divini . Man Éliz téka di , y fè timoun ba blan ki violé-y é y fè ba nèg é milat y té enmé . É sé pouki y téka kriyé yo tout sé nèg mawon la ki té anba bwa la , "Pitit a manman".  Té tini onlo nèg mawon an bwa la ki paté konnèt ka ki fanmi a yo , é yo téka konsidéré man Éliz kon manman-yo . Lè on nèg mawon téni on lenbé oben malad , sé man Éliz ki téka ba-y fòs kontinié viv .


Rèstan-la . . .

Gégé         knouye.over-blog com

Partager cet article
Repost0
22 novembre 2008 6 22 /11 /novembre /2008 23:02

1- Masoto , nèg mawon é rèstan-la (pwoumyé mòso)

An kay fè zòt konnèt listwa a Masoto/Maskoto , men sé osi listwa réyèl a gou
mé ki fèt an koloni gwadloup adan lanné 1770 a 1800 é moné . . .
Listwa-la-sa , sé Masoto/Maskoto ki ka konté-y . Kivlédi , an sé "nègre"a listwa-la-sa .
Tini onlo moun ké di , Gégé ka rakonté maji , Gégé ka maké bétiz . Men an ka di zòt , sa ki maké , sé sa Masoto/Maskoto ka di ki fèt an péyi-la an 1780 a 1800 é monné . . .  .  Pa kriyé mwen neg a sionis , davwa an paka maké sa onlo moun gwadloup é grangrèk ka konté asi sa ki fèt an sé lanné-la-sa an koloni gwadloup . An sé "nègre" a on nèg mawon . an sé "nègre" a Masoto/Maskoto ki kay fè zòt sav kimoun ki té nèg mawon é kimoun ki té nèg a blan an 1770 jous a jodijou ,  é kimoun ki neg a sionis an koloni a fwansé jodijou.
Masoto/Maskoto sé on K T K chanjé non-la . Men nou ké kriyé-y MasoTo davwa non la-sa ka dévwalé tout falsifikasyon ki ja fèt asi listwa a pèp é péyi an nou .

  Masoto sété on gran nèg mawon sété on nèg doubout . On neg mawon ki patéka sipòté vwè on blan , davwa pou-y , sé kalité moun-la-sa sété pitit a diab . Lè Masoto té toupiti bway , y té asisté adan on fant a pòt ankijan on béké téka violé manman-y douvan papa-y san gran-nonm-la té pé fè ahak . Y té vwè an dé kokozyé-ay , ankijan béké té tchouyé papa-y , lè yo lagé nonm-la tou-maré é tou-vivan adan on garèn a chyen anragé . Padavwa nonm-la té hélé asi on timoun a on béké ki téka ba-y onlo gwo kout-wòch san ki boug-la té fè ahak é gwannonm-la paté pé sypòté ankò .

Masoto té toupiti bway , men téja konnèt ka ki
bon é ka ki mové . Davwa Papa-y téja palé-y asi lansèt a yo , é grannonm-la téka palé-y di MASKOTO OMA ' UGWU .
MASOTO OMA ' UGWU sété on tchap
a moun a on tribi an KAMA , ki ka viv koté ki tini onlo mòn ki ka kontré syèl . 
É sé pouki onlo dòt tribi téka rispèkté pèp-la-sa . Davwa yo téka konsidéré- pèp a MASKOTO OMA ' UGWU kon pitit a Kréyatè-la . Ki téka pwan konsèy koté Kréyatè-la pou menné désann asi latè . Tout pèp an KAMA téka pwan pawòl a tribi a MASKOTO OMA ' UGWU pou pawòl VERITE .

Tchap-la téka di :woté pat a-w adan sa ki pa ta-w é mété-y adan sa ki ta-w . Toumoun sé moun . Pani moun ki plis moun ki dòt moun . É Tout byten ka vin on byten parapòt a on dòt byten .    Jistis , vérité , é ékilib
Lè toumoun ké konpwann sé pawòl la-sa , péké ni ponmoun ki kéka soufè akòz a dòt moun . Kivlédi , toumoun ké pé viv alèz a yo asi latè .
.

Tini on pawòl ki téka kouwi adan tout KAMA , é ki téka di : Siwvwè on moun a dòt tribi lévé lanmen asi on pitit a MASKOTO OMA ' UGWU , malédisyon ka tonbé anlè tribi a moun la-sa .

É pawòl la téka di ankò . Jou tribi a MASKOTO OMA ' UGWU ké disparèt , sé tout KAMA é pèp a-y , ki ké an mizè . Davwa , Pèp KAMA péké ni pon liyannaj épi Kréyatè-la . É kò épi lèspwi a moun KAMA ké an kakakòk .

É sé sa ki rivé , jou blan ki paka rispèkté pon ahak a pon dòt pèp , té fouté pyé asi tè a tribi a MASKOTO OMA ' UGWU pou té chayé pitit a-y kon bèt , épi mété yo anba pwofitasyon .  Jou la sa , Monn la pwan difé , dlo sòti an syèl  é syèl-la rété plis ki on lanné taché wouj  épi san a pèp a MASKOTO OMA ' UGWU . Kréyatè-la fè kolè davwa y vwè sé yonn dé pitit a KAMA ki menné sé blan-la anlè monn-la .


Tout sé pawòl a Tchap MASKOTO-la-sa té chouboulé toubòlman lèspwi a Masoto é jenn bway-la désidé swiv chimen ispiritièl a lansèt-ay
é y koumansé fè toutmoun-ay kriyé-y Masoto davwa non a èsklav-ay lè yo batizé-y , sété joseph .


Pibèl-la dèyè
Gégé         knouye.over-blog com

Partager cet article
Repost0
22 novembre 2008 6 22 /11 /novembre /2008 23:01

7è  épi Sarko , sété onsèl manjékochon

Toumoun téja avèti . Si zòt paka manjé kochoni , pa ay adan nòs a gligli .
Men ka-w vlé fè ?  Sé Pwofitasyon ki ka nouwi l'ignorance . é an koloni-la ,sé l'ignorance ki ka gouvèné pèp-la . é l'ignorance pépa viv san  pwofitasyon . davwa YO an Liyannaj  POU . 
Sé pouki , an koloni-la , pèp-la toujou manjé kakapoul pou bè . é menmsi zyé a on chay a pèp-la vin wouvè ,  sèten péké pétèt ba onlo  , kakapoul ké rété bè . Davwa yo pavlé dòt bè ki sa kòk golwa-la ka chié ba yo . alòs kòk ké anbè a-y toutan pèp-la ké kontiniyé voyé monté bwabwa dirgonflis Gwada . ki akoko si do an nou ,  ka jwé on politik a manawa , sa ki ka fè tout pèp-la pasé pou kolokèt a kòk golwa-la , é ka , fè kòk-la jwi di pwofitasyon . mi sé pouki fò nou konpwann ki , l'ignorance ka nouwi-y gras a pwofitasyon ki mété pèp a péyi-la an kakakòk  . 

Pannan 7èd tan-la y pasé-la , an rété gadé dékatman a bwana sarko é banélo ki vin pou ban nou on ti lèson moral akòz a on konpòwtasyon bankal ki nou téké tini  adan koloni-la . té tini chantè é dansè Tam-Tam  ki téka atann-li , é té tini lé matadò ki té la pou fè bò kon bòbò , pou voyé bo ba bwana sarko é banélo . Tout byten pasé byen .

Sé doudou-la té la osi . toumoun-la té kontan . yo té "Heureux" . an vwè Toto ka voyé onlo ti-flè ba fi a man micho , é man micho kanta-y téka lagé on ti-bo , dé ti-bo , twa ti-bo an dousin ba doudou WW a-y ki sé Toto , é tousa anba dé kokozyé a jilo kabo a Toto ki la kon mako , nonm-la doubout kon on vigil koté sarko ki ka éséyé fè détwa pa asi on son a TaM-TaM .  
apwé tout bonbansaj bout , Ansanm-ansanm adan on gran lawond , bwana épi bwabwa gwada fè on Liyannaj POU on gwo konvwa a matadò  .

Adan gran Liyannaj-Pou   la-sa , YO paté pé pala . Davwa yonn pakay san lòt . é adan YO , té tini MEDEF , CGPME , BEKE , "METROPOLITAIN" , MALMAKE , épi yonn dé boloko loko ki té la ka fè "le beau "adan on wòl a bonobo  kon an labitid a sé "ignorant "la sa .

Lè Toto , micho , jilo , sarko é rèstan palo bout épi tout pawòl pou-ri a
YO , onlo té kontan men té tini dé tètalak adan asistans-la ki konpwan ki tout lokans-la-sa , sété blag a mas . sé kon pawòl-la ka di , fè-w touné on pawòl an djèl a-w 7 fwa avan ou lagé-y , sé menm byten , fo-w kalbandé on pawòl an tandinèt-a-w on chay fwa avan-w di ou konpwann . davwa lang a sé mésié sé lang a sèwpan kivlédi pwazon a manglous tif . chak pawòl a YO ka kaché on pwofitasyon asi pèp-la.

Sa patéka anpéché lé gwo lolo , lé boloko lé pli bwak a asistans-la watché lanmen a 2 men san menm sonjé a dèmen a pitit a yo .  Adan on péyi a pwofitasyon , lé boloko bòklè ka kwè adan libèté égalité fwatèwnité a YO . "l'ignorance" sé pli gwan lènmi a tout ignorant boloko . davwa si yo pou YO , sé davwa yo pa sav
K nou Yé POU YO .
men si yo sav k nou yé an zyé a YO , é yo épi YO , sé davwa lé bonobo vlé vin kon YO . men yo pé toujou kouwi davwa " c'est pas possible" yo pépa vin kon YO .  yo ké on zouti a YO  an systèm a YO , kon BONGO avan yo , kon BOKASA , AMINDADA , é MOBUTU-SESESEKO avan yo , kon EBOUE avan yo , kon PELAJ an tan a lèsklavaj , tout sé kalité boloko-la-sa fouté pèp a yo onlo fè , é téka vénéré YO é Systèm a YO ki an finaldikont fou yo on manman palaviré malgré tousa yo fè pou yo té vin kon YO .


L'ignorance pépa ni mémwa .

men jodijou ,
_lè-w ka tann on boloko ka di : y ja lè pou tout deboulé a LKP pé an péyi .

_lè YO ka di : y lè pou tout byten wouvin kon y té yé avan 2O janvier 2OO9 . é YO ka mandé " Le Guide Supreme" Sarko dékalbandé é woumété lòd an Koloni-la . 

_lè ou ka tann Victorin ka di : fò YO woukonstwi sa LKP dékonstwi .  

_lè-w ka  tann menm Toto-la , bwabwa politik a YO ki pani lansèt afwiken-gwadloupéyen , ka mandé Gwadloupéyen arété sonjé é palé asi  tout pwofitasyon é imiliasyon a esklavaj é kolonizasyon sa ki rivé lansèt afwiken an nou an koloni-la anba jouk a fwansé kolonialis rasis bawbaw violè pédofil volè . . . a tan-lasa, é ki patri fwansé a YO wouba sé menm YO la-sa , lajan pou kontinié jouké pèp Gwadloup anba pwofitasyon a
YO .
 
_lè nou ka tann sarko ka di douvan asistans a nèg boloko : y ké oblijé woukoumansé ba Gwadloupeyen fwèt siwvwè  pèp-la ka rifizé jouké anba pwofitasyon . 

_lè nou ka tann micho ka hélé woulo padavwa sarko ba fi a-y véyié kon kapo asi la colonie .

an finaldikont ,les nou gadé, nou ka konstaté ki sé l'ignorance ki ka kiltivé pwofitasyon , davwa sé gras a l'ignorance ki fè pwofitasyon ka kontinyé èkzisté an koloni-la. 



                                                                                                  Ignorance asi ka nou yé      Kanouye.over-blog

Partager cet article
Repost0