Woy ! Mi bab . dèlgres ka santi-y nèg an koloni-la . Kimoun ki téké kwè sa .
On boug kon dèlgrès , ki poko jen fè ahak an vi a-y dòt ki gouvèné nèg a ti koloni-la .
On boug kon dèlgrès ki poko jen konsidéré-y kon nèg , davwa sé blan-la toujou fè-y konpwann , y adan on ras ki tini plis valè ki ras nèg .
On boug kon dèlgres ki téja on granjans , on gwotchap an koloni gwadloup . On boug kon dèlgrès ki tini bòn , boy , é onlo dòt moun pou sèvi-y mako . Richepanse ka di boug-la , pou-y pésa ay travay tè . Awa awa awa . Jamais voir ça .
Dèpi lè Richepanse té ba pélaj fè on lis a moun pou gadé an lawmé a koloni-la , dèlgès téja sav kawòt a-y téja kwit .
dèlgrès sav ki dé mal krab paka rété an menm tou-la . É dèlgrès sé sèl moun ki téka mennasé pélaj an ti pòs a makoloko a-y-la . An pon jan , pélaj patéké raté okazyon Richepanse téka ba-y pou té fè-y voyé dèlgrès mandé chyen pen . Kivlédi pété tchou a dèlgrès .
Lè dèlgrès fin palé , pélaj ki té toujou gouvènè a koloni gwadloup , pa konpwann déklarasyon a Richepanse an menm jan ki dèlgrès .
É y pa pèd tan pou té fè-y konpwann-sa .
Y di :
Mwen , sa an ka di zòt , Si Napoléon voyé tousa lawmé an koloni-la , sé pou goumé kont sé nèg mawon-la ki ka fè moun chié an péyi-la . É pélaj di : An dakò épi Napoléon , an dakò épi Richepanse , davwa two lontan Masoto épi bann malmaké a-y ka pwan koloni gwadloup an otaj , é y ja lè pou baré van a sé kalité nèg mawon-la-sa . Masoto é bann malmaké a-y ka bloké ékonomi a tout koloni gwadloup . Yo vlé fè tout blan pati an péyi-la , pou fouté tout nèg an mizè .
Gèy léta a zil gwanntè . Gèy jodi an zil gwadloup pon nèg pavlé blan di yo sa pou yo fè . Pon nèg pavlé travay ba pon kalité blan . Zòt tout ki la sav ki nèg pa sav fè ahak san sé blan-la . É malgré jodi yo tout lib gras a lawmé fwansé , gadé mové konpòwtasyon yo tini évè fwansé .
pélaj téka di ankò : An ka di zòt , si Masoto é bann a nèg mawon a-y kontinié fè lalwa fwansé chié an koloni-la-sa , zòt ké vwè ! Sé blan-la ké woufou zòt chenn é fwèt an koloni-la .
Onlo nèg bitasyon a lawmé a koloni gwadloup pwan pè , é yo té dakò épi sa pélaj téka di . Kifè , onlo vin tonbé dakò épi lentasyon sipozé a Richepanse ba koloni-la .
Pannan pélaj téka chèché sové plas a-y an tèt a gouvèlman a koloni gwadloup , dèlgrès ka chèché a sové lonè a-y . dèlgrès té sèten ki asi konpòwtasyon a Richepanse , y patéké vin épi 4000 sòlda pou té yenki baré van a "dé tètalak a nèg mawon" .
Sé rèstan métis , milat a lawmé kolonial-la pa sav kimoun pou kwè . Yo téka pozé yo onlo kèsyon .
É si dèlgrès tini rézon ? Si Richepanse vini pou jouké nou anba lèsklavaj ? ka nou ké fè si nou pani zawm pou nou pésa défann kò an nou ? É Si pélaj pa woupwan mwen an lawmé a koloni-la ? ka an kay fè ? Men si an pa woumèt zawm an mwen ? ka an kay divini ?
Onlo kèsyon téka chouboulé an tèt a sé métis é milat a lawmé a koloni-la .
É sé konsa , kapitèn ignas ki paté pé rété nofwap asi tousa y téka tann , é ki téka tèwbolizé lèspwi a-y, désidé-y , an lannwit-la , ay vwè Richepanse pou té mandé-y èsplikasyon asi lentansyon a-y an koloni-la . Y tékay pou konnyé tototow a pòt a kaz a Richepanse , y ka tann anbistan , Richepanse épi on ti chèf blan a-y téka palé asi an kijan yo kay fè pou , woupwan kontwòl a péyi-la , é woufouté tout kalité nèg an èsklavaj , kon Napoléon Bonaparte té mandé-yo.
ignas bigidi lè y tann sa , épi y woupwan sans-a-y , avan y té chapé kò a-y douvan pòt-la . é y désidé an lannwit-la menm , wouvè on dòt gran lawond an kachèt , épi sé milat , métis é nèg a blan a lawmé fwansé an koloni gwadloup-la , pou-y té palé yo asi sa y té tann an lannwit-la , douvan pòt a Richepanse .
Rèstan-la . . .
Gégé knouye.over-blog com